Pagina
delen
De manier van denken achter de circulaire economie komt voort uit de natuur. In de natuur heeft ieder materiaal een natuurlijke cyclus waarin het altijd weer grondstof wordt voor een nieuw proces. Van alle grondstofstromen komt de keten van groente-, fruit- en tuinafval (GFT) hier het meest in de buurt. In andere varianten zoals GFE of GFT+E staat de E voor etensresten.
Pagina
delen
Tijdens het kweken van ons voedsel zijn voedingsstoffen onttrokken uit de bodem. Om deze bodem gezond te houden en daarmee voldoende voedselproductie te garanderen is het van belang dat nutriënten en voedingsstoffen uiteindelijk hun weg ook weer terugvinden naar de bodem.
GFT is met 1.675 kiloton per jaar (Afvalmonitor 2020) de meest omvangrijke afvalstroom binnen het huishoudelijk afval. En dan bestaat maar liefst 34% van het restafval ook nog uit GFT (Afvalmonitor 2020). GFT in het restafval wordt verbrand en dat is zonde van de voedingsstoffen. Bovendien is dit onnodig duur. De kosten van verbranding van restafval liggen namelijk hoger dan de kosten voor het verwerken van GFT tot compost.
Een deel van het GFT-afval wordt eerst vergist en daarna tot compost verwerkt. Bij vergisting ontstaat biogas (methaan). Daar kan weer elektriciteit of groen gas van worden gemaakt. De rest van het GFT wordt direct gecomposteerd. In het ingezameld GFT zit gemiddeld ongeveer 4% vervuiling, denk hierbij bijvoorbeeld aan plastic, glas, papier en karton. En dat is zonde, want als het ingezameld GFT te vervuild is, kan het niet worden verwerkt tot compost en zal het worden verbrand.
Onze ambitie
- Een volledig circulaire GFT-keten: al het GFT wordt gescheiden ingezameld en verwerkt tot een hoogwaardig eindproduct.
- Een schone GFT stroom: er zitten alleen materialen in de GFT-bak die op de ‘wel’-kant van de landelijke wel/niet-lijst GFT-afval staan.
Wat wij doen
- Het volgen van de laatste ontwikkelingen in beleid en regelgeving op het gebied van GFT en waar nodig meepraten over de invulling hiervan.
- Onder de noemer van VANG Huishoudelijk Afval ondersteunen wij gemeenten met het bereiken van meer en betere inzameling en recycling van GFT.
- Initiëren en bijdragen aan onderzoeken om zo de kennis omtrent GFT te vergroten.
- Het faciliteren van kennisdeling door middel van congressen en webinars.
- Inzet op het vergoten van de dekking van de gescheiden inzameling van GFT, met name in de hoogbouw en meest dichtbevolkte gebieden van Nederland.
- Wij onderzoeken welke instrumenten nog meer kunnen bijdragen aan de verbetering van de GFT-keten en nemen hierin het initiatief of beleggen het initiatief hiervoor bij een van onze partners.
Overlegstructuren
- Werkgroep GFE, onderdeel van Innovatie Stedelijke Afvalinzameling (ISA) binnen VANG
Betrokken organisaties
- Rijkswaterstaat
- Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat
- Vereniging van Nederlandse Gemeenten
- Vereniging Afvalbedrijven
- Milieu Centraal
Meer weten
Aan de slag
- VANG Academie GFT (jaarlijks)
- Korte en lange wel/niet lijst GFT (januari 2023)
- Handboek: Regie op kwaliteit GFT (juni 2021)
- Tip en Tricks voor een schone en frisse bak (juni 2020)
- Doe mee aan de Verspillingsvrij Week
- Deel het Restjesreceptenboekje
- Doe mee aan de Landelijke Compostdag
Veelgestelde vragen
Waarom aan de slag met GFT?
GFT-afval is bij veel gemeenten de grootste stroom binnen het fijn huishoudelijk restafval. Dit wordt, eventueel voorafgegaan door vergisting, nu veelal verbrand. Met elke ton GFT die verwerkt wordt tot compost in plaats van verbrand, wordt 150 kilo CO2 bespaard.
Het gescheiden ingezamelde GFT wordt veelal verwerkt in vergistings- en composteringsinstallaties waar groene energie (biogas) wordt gewonnen en compost wordt geproduceerd. Ten opzichte van verbranden heeft dit een CO2-voordeel. Bovendien worden hiermee belangrijke stoffen voor onze bodem behouden.
Het meer en beter gescheiden inzamelen en verwerken van GFT-afval levert het volgende op:
- Meer groene energie en compost (of andere grondstoffen met een waarde voor de bodemkwaliteit).
- Minder restafval.
- In geval van nascheiding: betere nascheiding van het PMD. Door GFT goed bij de bron te scheiden ontstaat een drogere restafvalstroom die eenvoudiger nagescheiden kan worden.
Meer hierover
Wat is het belang van kwaliteit?
De eisen voor toepassing van compost in de landbouw worden steeds strenger. Dit geldt ook voor digestaat, als product van GFE-vergisting, dat sinds juli 2022 mag worden toegepast als meststof. Dit betekent dat er ook steeds hogere eisen worden gesteld aan de kwaliteit van het ingezamelde GFT. Om dichterbij de VANG-ambitie te komen (en de hoeveelheid afkeur te minimaliseren) is dan ook niet alleen méér GFT nodig, maar ook beter GFT.
De gangbare norm is dat het GFT niet meer dan 5% vervuiling mag bevatten (niet-organisch of slecht composteerbaar materiaal zoals stenen, glas, gips, rubber, metalen, kunststoffen, grof hout etc.). Dit betekent dat de verwerkers van GFT een vracht met meer dan 5% vervuiling mogen afkeuren. Uit eigen sorteeranalyses van de verwerkers in 2021 blijkt dat 26% van de gesorteerde partijen niet aan de kwaliteitseis voldeed en afgekeurd had kunnen worden. Dat dit niet is gebeurd, is geen garantie dat dit in de toekomst ook zo blijft. Door steeds hogere eisen voor de kwaliteit van compost (en digestaat) worden nu al meer vrachten afgekeurd en dus verbrand dan voorheen.
Hoe weet ik wat de stand van zaken is in mijn gemeente?
Om te komen tot meer en betere recycling van GFT is het nodig dat gemeenten meer inzicht krijgen in hun prestaties en de GFT-keten. Dit betekent inzicht in inzamelresultaten, de kwaliteit van het ingezameld GFT en inzicht in de keten: wat gebeurt er ná inzameling met het GFT. Samen met de inzamelaar en verwerker kan dit inzicht worden verkregen en actie worden ondernomen om de kwaliteit van de keten te verbeteren. Ook wordt gekeken naar technische mogelijkheden om sneller en beter zicht te krijgen op het aangeboden en ingezamelde GFT.
De landelijke NVRD Benchmark Huishoudelijk Afval biedt inzicht in de prestaties van de deelnemende gemeenten op het vlak van GFT. De benchmark geeft met de zogenaamde ‘Circulaire indicator’ inzicht in het ‘rendement’ van de gescheiden inzameling: welk deel van de hoeveelheid gescheiden ingezameld GFT wordt uiteindelijk verwerkt tot compost (of digestaat als meststof)? De benchmark liet in peiljaar 2020 zien dat 30% van het GFT wordt gecomposteerd, 33% wordt verbrand en de rest wordt hergebruikt in de vorm van vocht (35%) en biobrandstof (2%).
Gemeenten hebben doorgaans weinig zicht op de kwaliteit van het ingezamelde GFT-afval: men meet het zelf nauwelijks en men ontvangt slechts in beperkte mate informatie van verwerkers over de aangeleverde kwaliteit, veelal alleen in geval van afkeur. Hierdoor is er te weinig houvast om te sturen en te verbeteren. Grip op hoeveelheden en kwaliteit is nodig voor deze sturing.
Mogelijkheden daartoe zijn:
- Het uitvoeren van sorteeranalyses, zowel op GFT (hoeveelheid en aard van verontreinigingen) als op restafval (hoeveel GFT zit er nog in).
- De hoeveelheid afkeur is een maat voor de kwaliteit. De verwerker van het GFT-afval heeft hier het beste zicht op en kan informatie geven over de verontreinigingen.
- Actievere informatie-uitwisseling met overslagbedrijven en verwerkers over de waargenomen kwaliteit van het overgeslagen en aangeboden GFT, bij voorkeur per vracht.
- Informatie over ingezamelde hoeveelheden tot en met 2020 is per gemeente te vinden in de Afvalmonitor van Rijkswaterstaat.
Welke mogelijkheden zijn er voor verbetering?
Als gemeente heb je invloed op zowel de inzameling als de verdere verwerking van GFT. In de verwerking heb je als gemeente de mogelijkheid om in je aanbesteding, contract en contractmanagement te sturen op bijvoorbeeld hergebruik, regionale verwerking etc. In de inzameling kun je sturen op meer inzamelen van betere kwaliteit door slimme keuzes te maken ten aanzien van inzamelmiddelen, transport, gedragsbeïnvloeding/communicatie en handhaving. In de laagbouw zijn er vaak mogelijkheden voor verbetering. Denk aan:
- Verhogen inzamelfrequentie tussen april en oktober.
- Gratis meer inzamelcapaciteit (extra en/of grotere minicontainer) ter beschikking stellen.
- Aandacht (met communicatie) voor inzameling ‘keukenafval’: dit belandt nog vaak in het restafval.
- Actiever gebruik van de landelijk uniforme ‘Wel/Niet lijst’.
