Zwerfafval is afval dat door mensen bewust of onbewust is achtergelaten op plekken die daar niet voor bestemd zijn. Zwerfafval behoort al jaren tot de top drie van ergernissen, is van grote invloed op de leefbaarheid, zorgt voor vervuiling op land en in water én draagt bij aan het verlies van waardevolle grondstoffen.

Gemeenten hebben de zorg voor het beheer van de openbare ruimte. Het opruimen en voorkomen van zwerfafval vormt een belangrijke taak van gemeenten en hun afval- en reinigingsbedrijven. Vanwege de relatie met verpakkingen, de plastic soup en de circulaire economie is zwerfafval ook onderwerp van Europees en landelijk beleid.

Een effectieve aanpak van zwerfafval door gemeenten vergt een integrale aanpak met aandacht voor zowel schoonmaken als schoonhouden. Deze integrale aanpak van zwerfafval bestaat uit aandacht voor de thema’s: reinigen, participatie, afvalbakken en inrichting, bronaanpak, communicatie, gedragsbeïnvloeding en handhaving. In de periode 2010 tot 2020 heeft de NVRD geparticipeerd in de uitvoering van landelijke zwerfafvalprogramma’s, zoals het Impulsprogramma, Focusprogramma, Gemeente Schoon en Landelijke Aanpak Zwerfafval. Dit heeft een veelvoud aan kennis en handleidingen opgeleverd.

Verderop op deze pagina lees je meer over het statiegeldsysteem, de Single Use Plastic-richtlijn en de vergoedingen voor gemeenten.

Onze doelen

  • Nederland zwerfafvalvrij

Wat wij doen

  • We vertegenwoordigen de belangen van onze leden bij onder andere de implementatie van statiegeld (op flesjes en blikjes), de SUP-regeling, de SUP-vergoeding, de afspraken over de hoogte en de voorwaarden van de prullenbakkenvergoeding.
  • We volgen de ontwikkelingen op de diverse gebieden rakend aan zwerfafval.
  • We delen relevante informatie en campagnes om zwerfafval tegen te gaan met onze leden.

Overlegstructuren

  • Stuurgroep Schone en Aantrekkelijke Leefomgeving
  • Expertgroep Zwerfafval (samen met VNG)
  • Expertgroep BOR
  • Stakeholdersoverleg SUP
  • PKO-werkgroep Prullenbakken

Betrokken organisaties

  • Rijkswaterstaat
  • Nederland Schoon
  • Verpact
  • Ministerie I&W
  • Andere gebiedsbeheerders (provincies, waterschappen, ProRail)

Lees hieronder ook de laatste stand van zaken omtrent:

Statiegeld

Een aanzienlijk deel van het zwerfafval bestaat uit drankverpakkingen. Met de introductie van statiegeld op kleine plastic flesjes op 1 juli 2021 en op blikjes op 1 april 2023 is de landelijke aanpak van zwerfaval een nieuwe fase ingegaan. Statiegeld blijkt een goed middel om zwerfafval te voorkomen.

In vergelijking met 2020 (het laatste volledige jaar voor het instellen van statiegeld) is het aantal kleine plastic flesjes in het zwerfafval in 2023 afgenomen met 62%. Het aantal blikjes in de tweede helft van 2023 is met 59% afgenomen ten opzichte van de tweede helft van 2022.

De introductie van statiegeld heeft dus een positief effect op het verminderen van de hoeveelheid zwerfafval, maar kent ook ongewenste neveneffecten. Zo is het aantal zogenoemde ‘statiegeldjagers’ toegenomen; mensen die prullenbakken en afvalzakken openmaken om flesjes en blikjes te verzamelen. Verder heeft de ILT eind 2023 geconstateerd dat producentenorganisatie Verpact het inzameldoel voor plastic flessen niet haalt. Dit is vooralsnog 68% in plaats van het wettelijk vastgelegde inzameldoel van 90%. Verpact heeft hiertoe een verbeterplan opgesteld.

Lees meer op de pagina over: Statiegeld

Single Use Plastic-richtlijn

Op 23 maart 2022 is de ministeriele regeling ‘Kunststofproducten voor eenmalig gebruik’ gepubliceerd. Hiermee geeft Nederland nadere invulling aan de Europese Single Use Plastic-richtlijn en aan het Besluit waarin die naar Nederland is vertaald. De ministeriele regeling bevat regels voor uitgebreide producentenverantwoordelijkheid, het terugdringen van het gebruik van eenmalige verpakkingen en drinkbekers, en bewustwordingsmaatregelen.

Vanaf 1 juli 2023 is het verboden gratis plastic wegwerpbekers en -voedselverpakkingen te verstrekken bij afhalen en bezorging. Verder zijn verkooppunten van bijvoorbeeld koffie voor onderweg en bezorgdiensten verplicht een herbruikbaar alternatief aan te bieden en door de klant meegebrachte eigen bekers of containers te accepteren. Voor consumptie ter plaatse geldt vanaf januari 2024 een verbod op het gebruik van plastic wegwerpbekers- en voedselverpakkingen. Dit verbod heeft betrekking op consumptie in bijvoorbeeld de kantine, op kantoor, in de snackbar en op festivals. Als uitzondering op dit verbod geldt de voorwaarde dat 75% tot 90% van de verpakkingen worden ingezameld voor hoogwaardige recycling.

Klik en lees meer over de gevolgen voor gemeenten en voor kantoren, ondernemingen, verenigingen en evenementen.

Vergoedingen voor gemeenten

Een ander belangrijk aspect van deze landelijke regelingen zijn afspraken over vergoedingen voor gemeenten.

SUP-vergoeding

Onderdeel van de Ministeriele regeling kunststofproducten voor eenmalig gebruik is de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid voor deze producten. Vanaf 1 januari 2023 betalen producenten mee aan de kosten die gemeenten maken voor het opruimen van zwerfafval. Jaarlijks zo’n 281 miljoen euro, waarvan 86 miljoen voor openbare prullenbakken (Tauw 2022). Gemeenten ontvangen een vergoeding voor dat deel van de opruimkosten dat betrekking heeft op de SUP-productcategorieën (verpakkingen, drinkbekers, lichte plastic tassen, vochtige doekjes, tabaksproducten met filter en ballonnen). Dit aandeel wordt jaarlijks bepaald op basis van een samenstellingsonderzoek.

Lees meer op de pagina over: SUP-vergoeding

Prullenbakkenvergoeding
Naast deze SUP-vergoeding ontvangen gemeenten ook een Prullenbakenvergoeding. Binnen de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid zijn bedrijven die verpakte producten op de markt brengen wettelijk verplicht te zorgen voor het aanbieden van een landelijk dekkende structuur voor het inzamelen en recyclen van verpakkingen. De verantwoordelijkheid hiervoor is belegd bij producentenorganisatie Verpact. Voor verpakkingen die vrijkomen in de openbare ruimte maakt men gebruik van de openbare prullenbakken van gemeenten (en andere gebiedsbeheerders). Voor deze dienstverlening wordt jaarlijks een vergoeding betaald.

Lees meer op de pagina over: Prullenbakkenvergoeding

NVRD aanspreekpunt

Bas Peeters

Senior Beleidscoördinator

Het laatste nieuws

  • Uitkering van SUP-vergoeding een jaar uitgesteld

  • Bekendmaking definitieve SUP-vergoeding vertraagd

  • Q&A Zwerfafvalvergoedingen 2024

  • Definitief bedrag zwerfafvalvergoeding bekend

  • Reminder: dien een factuur in voor de prullenbakken-vergoeding

  • Nog één maand voor indienen aanvraag zwerfafvalvergoeding

  • Zwerfafvalvergoeding 2023 en 2024 bekend

  • Proefberekening vergoeding SUP in zwerfafval gepubliceerd