We lijken er zo aan gewend te zijn dat ze bijna niet meer opvallen, maar ze liggen overal; de sigarettenpeuken. Jaarlijks belanden in Nederland zo’n 7 miljard peuken op straat en in de natuur. En dat is niet gek, want 75% van de rokers geeft aan zijn of haar peuk na gebruik op de grond te gooien. Per dag zijn dat gemiddeld 6 sigaretten per roker.

Wat veel rokers echter niet weten is dat een dergelijke peuk, oftewel het filter, bijna volledig uit plastic bestaat. En dat betekent dat deze niet afbreken en dus voor altijd in het milieu zullen blijven rondslingeren. Hiermee zijn peuken een van de grootste bronnen van zwervend microplastic. Belangrijk dus dat we ons best doen om ook deze vorm van zwerfafval te voorkomen.

Op deze pagina vind je meer informatie over de problematiek én geven we enkele concrete handvaten om in jouw gemeente de vervuiling door sigarettenpeuken aan te pakken.

Waar bestaat een sigarettenpeuk uit?

Een peuk bestaat uit verschillende onderdelen, zoals de resten van een gerookte sigaret (tabak en verbrand materiaal), een filter (vaak, niet altijd) en een middel dat alles bij elkaar houdt (zoals papier). Sigarettenfilters zijn gemaakt van het niet-biologisch afbreekbare celluloseacetaat. Een plastic dus. Eén filter bestaat uit maar liefst 15.000 strengen kunststofvezel.

Ook bevatten peuken naast plastic diverse schadelijke chemicaliën die zich tijdens het roken ophopen in het filter. Denk hierbij aan het voor de hand liggende nicotine en teer, maar ook formaldehyde, koolwaterstoffen, zware metalen en aceton zijn aanwezig. In totaal bevat een peuk meer dan 7.000 giftige chemische stoffen. Deze stoffen komen vrij tijdens het afbraakproces.

Wat maakt ze zo slecht voor het milieu?

Los van dat ze geen fraai straatbeeld achterlaten, verdwijnen peuken dus nooit meer uit de natuur. Het afbreken van een dergelijk sigarettenfilter in de natuur kost 7 tot 14 jaar waarbij de filter uit elkaar valt in microplastics, oftewel plasticdeeltjes kleiner dan 5 mm. Ook komen bij dit proces veel giftige stoffen vrij. Peuken in de natuur zorgen daarmee onder andere voor:

  • Gezondheidsrisico’s doordat de stoffen in ons voedsel terechtkomen
  • Verstikking en vergiftiging van dieren, zoals vogels, vissen en schaaldieren
  • Vergiftiging van planten, zoals basilicum en munt
  • Geremde groei van bepaalde plantensoorten
  • Grotere kans op bosbranden

Meer informatie

Er zijn in het verleden al diverse onderzoeken gedaan en kennisdocumenten opgesteld. Een deel hiervan vind je hieronder.

Wat kunnen we doen?
Door het ontmoedigingsbeleid van het Rijk en initiatieven als Ikstopnu.nl en Rookvrijegeneratie.nl worden inwoners gestimuleerd om te stoppen met roken. Naarmate het aantal rokers afneemt, neemt logischerwijs ook het aantal sigarettenpeuken op straat af. Maar wat kan je als gemeente nog meer doen om deze variant van afval te voorkomen?

Bewustwordingscampagne
Een peuk op straat gooien is na tientallen jaren nog altijd sociaal geaccepteerd. We zien het in films, op televisie en bij onze familie en vrienden. Het zit diepgeworteld in het gedrag van rokers. Maar ook de grootste veranderingen beginnen met bewustwording. Daar kan een goede campagne bij helpen.

Toch is dat voor deze problematiek nog niet zo eenvoudig. Een campagne om vervuiling door sigarettenpeuken tegen te gaan kan namelijk ook maar zo een campagne worden die aanzet tot roken. Dit is dan ook de reden dat deze verantwoordelijkheid niet bij de producenten is belegd, ondanks dat dit bij andere stromen waar Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid voor geldt wel gebruikelijk is. In dit geval heeft het Rijk de campagne ‘Maak ‘m uit, gooi ‘m in’ ontwikkeld die gemeenten kunnen inzetten. Deze en andere toolkits die ondersteunen bij communicatie over afvalstromen vind je via onderstaande knop.

Bekijk hier alle communicatie-toolkits

Voldoende afvalbakken
Naast het motiveren van rokers om het juiste gedrag te vertonen is het ook belangrijk om ze in de gelegenheid te stellen het juiste gedrag uit te voeren. Zorg dus voor voldoende afvalbakken en/of specifieke inzamelvoorzieningen voor sigarettenpeuken. Zeker op plaatsen waar vaak wordt gerookt, zoals een parkeerplaats, een stadsbankje, bushokje, populaire vissersplek, het strand en de ingang van de supermarkt. Houd hierbij ook rekening met eventuele rookvrije gebieden. Meer van dit soort gebieden helpt het roken te ontmoedigen, maar verplaatst voor een deel ook de overlast. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de rand van een ziekenhuisterrein.

In onderstaande galerij zie je ter inspiratie diverse uiteenlopende voorzieningen en enkele communicatie-uitingen. Ook staat hier de peukentegel in opgenomen, echter raden we deze voorziening juist af. Hierbij moet men de peuk namelijk alsnog op de grond gooien en dat willen we nu juist voorkomen.

Handhaving
Een boete en het besef dat men betrapt kan worden, kunnen bijdragen aan gedragsverandering. Wanneer politieagenten en boa’s iemand op heterdaad betrappen kunnen zij een boete opleggen van € 150,-. Toch wordt het weggooien van een peuk op straat in de praktijk nog vaak gedoogd. Door met de lokale politie in gesprek te gaan en te vragen hier meer op te handhaven, kan de vervuiling worden teruggedrongen. In diverse andere Europese landen hanteert men al een aanzienlijk strenger beleid. Zo is de kans om hiervoor beboet te worden in België al een stuk hoger en betaal je daar ook nog eens aanzienlijk meer, namelijk €350,-.

Financiële compensatie
Vanaf 2024 krijgen gebiedsbeheerders ieder jaar een vergoeding voor het opruimen van zwerfafval. Dit naar aanleiding van de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid, oftewel UPV Zwerfafval, die in januari 2023 van kracht is geworden en staat beschreven in hoofdstuk 3 van de Regeling Kunststofproducten voor eenmalig gebruik. Ook tabaksproducenten zijn binnen deze constructie verplicht financieel bij te dragen aan het verminderen van zwerfafval.

Meer inspiratie

  • CleanUp Hoorn

  • De peuken-stofzuiger

  • Kraaien ruimen peuken op

Nóg meer inspiratie