Commissiedebat Circulaire Economie: duidelijke keuzes noodzakelijk

Terugkerende thema’s waren plasticrecycling, producentenverantwoordelijkheid (UPV), statiegeld, fast fashion, veiligheid bij afvalverwerking en de gemeentelijke praktijk. We nemen je mee in een overzicht van de belangrijkste punten en toezeggingen.

Circulaire plastics: Norm, heffing en Tafel
Een belangrijk onderwerp van de afgelopen tijd is de nationale circulaire plastics norm, een circulaire plastics heffing en een circulaire Plastics Tafel waar verschillende partijen met elkaar afspraken maken hoe invulling te geven hieraan. Wij nemen hier ook aan deel. Wij hebben voorafgaand aan het debat twee duidelijke oproepen gedaan:

• Geen lastenverzwaring via afvalstoffenheffing: De plasticsheffing mag niet via de afvalstoffenheffing ook nog bij inwoners terechtkomen. Hoewel we altijd voorstander zijn om scheiden te belonen en verbranden duurder te maken, is de realiteit dat de afvalstoffenheffing gemiddeld de afgelopen jaren al 45% is gestegen. Een plasticsheffing via de afvalverbranding zou wederom een enorme extra stijging betekenen, zonder dat dit producenten een prikkel geeft tot verduurzaming (gebruik recyclaat), en zonder dat dit recycling lonend maakt. Ook zorgt dit dat gemeenten die sowieso al in financieel zwaar weer komen door het ravijnjaar, heffingsmaatregelen moeten nemen die ze niet kunnen uitleggen.
• Versterk de Plastics Tafel: Momenteel is de NVRD de enige partij met een publiek belang aan deze tafel. Dat kan wat ons betreft beter in balans worden gebracht door duurzame koplopers en andere maatschappelijke belangen aan te laten schuiven.

Tijdens het debat werd dit nog eens door verschillende partijen benadrukt. D66 en PVV benadrukten expliciet dat producenten de kosten moeten dragen en inwoners ontzien moeten worden. Nieuw Sociaal Contract (NSC) drong aan op een grondige impactanalyse. Staatssecretaris Jansen zegde toe te onderzoeken of de heffing onbedoeld bij afvalverbrandingsinstallaties (AVI’s) terechtkomt en beloofde min of meer maatschappelijke organisaties een sterkere positie aan de Plastics Tafel te geven.

Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid (UPV)
UPV werd breed gesteund als essentieel instrument voor de circulaire economie. De VVD stelde voor om producentenorganisaties meer ruimte te geven om zelf te normeren en tarieven vast te stellen. GroenLinks/PvdA, NSC en Volt benadrukten het belang van onafhankelijke controle en duurzame productontwerpen.

Voor textiel is er bezorgdheid over een mogelijke “race naar beneden” qua kwaliteit en duurzaamheid. Elektronische apparaten krijgen mogelijk een verbod op vernietiging van teruggestuurde producten. De staatssecretaris kondigde aan dat na de zomer een brief volgt over verbeteringen in de governance en uitvoering van UPV-regelingen. Dit betreft het herzieningstraject van de UPV, waarin ook invulling gegeven gaat worden aan Motie Mulder c.s. die oproept om gemeenten een formele positie aan tafel te geven bij UPV onderhandelingen.

Gemeentelijke praktijk: veiligheid, kosten en inzameling
De veiligheid bij afvalinzameling kwam prominent naar voren, vooral rondom lachgas en vape-batterijen. Er komen pilots met detectieapparatuur en aanvullende informatie volgt uiterlijk 1 oktober. D66 vroeg om een landelijke bewustwordingscampagne over afvalscheiding, maar de staatssecretaris ziet dit vooral als lokale verantwoordelijkheid. Wel wordt vóór de zomer onderzoek afgerond naar mogelijke standaardisatie van inzamelsystemen. Daarnaast beloofde Jansen vóór 1 juni duidelijkheid te geven over de vergoeding van gemeenten voor het opruimen van single-use plastics (SUP-zwerfafval).

Statiegeld: uitbreiding op komst?
Er is brede steun in de Kamer voor uitbreiding van het statiegeldsysteem naar zuivel- en sapverpakkingen, hoewel er discussie blijft over technische haalbaarheid en kosten voor ondernemers. De staatssecretaris kondigde onderzoek aan, waarvan resultaten eind 2025 worden verwacht.

Fast Fashion: roep om maatregelen
Verschillende partijen drongen aan op concrete maatregelen tegen fast fashion, zoals een verbod op gratis retourneren en een stimulans voor tweedehands kledingverkoop. De staatssecretaris bleef terughoudend en verwees vooral naar lopende Europese trajecten.

Reactie staatssecretaris en belangrijke toezeggingen
Hoewel staatssecretaris Jansen de urgentie erkent, leidde zijn terughoudende houding tot frustratie bij Kamerleden. Concrete acties werden vooral vooruitgeschoven naar toekomstige beslismomenten. De belangrijkste toezeggingen op een rij:

• Eind mei 2025: informatie over verbod gratis retourneren (Economische Zaken).
• Vóór 1 juni 2025: duidelijkheid over SUP-zwerfafvalvergoeding gemeenten.
• Vóór zomer 2025: onderzoek standaardisatie afvalinzamelsystemen.
• September 2025: brief over governance en uitvoering UPV.
• Uiterlijk 1 oktober 2025: resultaten pilots veiligheid afvalverwerking (lachgas, batterijen).
• Eind 2025: onderzoek statiegeld zuivel- en sapverpakkingen en informatie over reparatiebonnenmodel (Frankrijk).