Systeemverandering nodig voor een circulair Nederland

De NVRD is daarom voorstander van meer dwingende en normerende maatregelen, onder meer in het Nationaal Programma Circulaire Economie dat staatssecretaris Heijnen binnenkort aan de Tweede Kamer stuurt. Het bedrijfsleven, burgers en maatschappelijke organisaties zijn geholpen bij heldere en duidelijke keuzes.

Een krimp in circulariteit
De laatste jaren is de circulariteit van de wereldeconomie afgenomen; van 9,1% in 2018 naar 7,2% in 2023. Dit heeft te maken met de toenemende mate van materiaal gebruik en de daarbij behorende winning van nieuwe grondstoffen. In de laatste 20 jaar is de vraag naar grondstoffen bijna verdubbeld. Het is de verwachting dat deze vraag tot 2050 (ten opzichte van 2015) nogmaals zal verdubbelen.

De circulaire economie in Nederland
Het wereldwijd toenemende gebruik van grondstoffen staat in schril contrast met de Nederlandse circulaire doelstellingen. Het doel is om in 2030 het gebruik van primaire grondstoffen te hebben gehalveerd (ten opzichte van 2016) op weg naar een volledig circulaire economie in 2050. Nederland is momenteel 24,5% circulair en daarmee één van de koplopers op het gebied van circulariteit, maar er is nog veel werk aan de winkel.

Om een eerlijker beeld te geven van de stand van zaken van de circulaire economie en de acties die landen moeten ondernemen maakt het Circularity Gap Report onderscheid tussen 3 soorten landen: Build, Grow, Shift. Nederland behoort tot de Shift landen. Dit zijn rijke landen met een hoog welvaartsniveau. In deze landen moet een verschuiving plaatsvinden van overconsumptie van grondstoffen naar een consumptie niveau in de lijn met de grenzen van onze planet.

Van 7,2 naar 100 procent circulair
Het grondstoffenverbruik is niet bij te benen met recycling alleen. Een volledig circulaire economie vereist een complete systeemverandering. Samenwerking tussen publieke en private partijen is hiervoor essentieel. Het rapport haalt onder andere uitgebreide producentenverantwoordelijkheid aan als middel om samen te sturen op meer circulaire ketens. In Nederland bestaan inmiddels meerdere UPV-systemen voor batterijen, verpakkingen, banden, auto’s en electronica. Recent zijn ook UPV-systemen voor matrassen, wegwerpplastic en textiel opgezet. Ook kunnen gemeenten circulariteitscriteria opnemen in hun aanbestedingen en een bewust duurzaam inkoopbeleid voeren.

Een belangrijk accent van het huidige Rijksbeleid ligt op het aanmoedigen van goed gedrag door consumenten, gescheiden inzameling en recycling. Als NVRD zien wij zowel de kansen als de beperkingen van wat je van individuele inwoners kunt vragen. Het bewerkstelligen van de noodzakelijke systeemverandering is een ontzettend lastige opgave. Een systeemverandering vindt niet vanzelf plaats. Hiervoor dient de overheid en de politiek duidelijke afwegingen te maken. Nu richt veel energie en innovatie zich op het recyclen van bestaande producten. Daardoor is Nederland ook verdiend koploper geworden in Europa. Nu is het tijd om ook na te denken welke ontwerpeisen passen bij de verschillende R-strategieën en op die wijze de gehele keten beter in te richten. Daar waar recycling aan de orde is, stellen wij voor hoogwaardige recycling als norm te stellen.