Urgente maatregelen zijn nodig voor circulaire textielketen

Een situatie die ook steeds meer aandacht krijgt in de media, waaronder in recente berichten van de NOS en NRC. De textielmarkt ervaart momenteel sterke druk door dalende prijzen en overvolle afzetkanalen. Complexe mondiale factoren zoals logistieke problemen in Afrika, de oorlog in Oost-Europa en de overmatige aanvoer van textiel van lage kwaliteit (ultra fast-fashion) leiden tot een ernstig verstoorde markt. Hierdoor staan de sorteer- en recyclebedrijven onder enorme druk. Recyclingfaciliteiten zijn nog onvoldoende uitgerust om grote volumes te verwerken en – minimaal zo relevant – er is op dit moment nog geen aanzienlijke vraag naar gerecycleerde output. Hoewel de binnenlandse tweedehandsmarkt redelijk functioneert, zijn producten van lagere kwaliteit steeds moeilijker af te zetten.

Dit leidt tot een situatie waarin de kosten voor gemeenten en haar publieke inzamelbedrijven blijven stijgen, terwijl de afzet van textiel stagneert. Hierdoor dreigt een prijsdeficit dat onvermijdelijk doorberekend zal worden aan gemeenten en uiteindelijk via de afvalstoffenheffing aan haar inwoners.

Kortom: de huidige situatie is kritiek. Textiel dat niet verkocht kan worden moet ofwel opgeslagen of zelfs vernietigd worden, wat lijnrecht ingaat tegen de circulaire ambities van onze leden (gemeenten en publieke inzamelbedrijven), Nederland en de EU. De urgentie voor een structurele oplossing in de sector wordt steeds sterker.

De markt voor verwerking van textiel is sterk volatiel. Deze markt richt zich van oudsher op herdraagbaar textiel. De keten staat onder toezicht van gemeenten, die ook letten op transparantie: wat gebeurt er met het ingezamelde textiel? Dus ook met het niet-herdraagbare gedeelte. Dat zet druk op de prijs.

• Herdraagbaar: bedrijven staan op omvallen omdat hun business case onder druk staat. Dat betekent dat zij het herdraagbare textiel niet langer kwijt kunnen in de (buitenlandse) markt. Dat is zowel slecht voor het milieu als voor de waarde van deze stroom.
• Niet-herdraagbaar: dit was en blijft een uitdagende markt, waar nog hard gewerkt wordt aan schaalvergroting van oplossingen voor mechanische en chemische recycling. Hier moet geld bij om richting circulariteit te gaan. Wet- en regelgeving schiet hier tekort. De uitwerking van de Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid (UPV) Textiel moet ook hier een oplossing gaan bieden.

Structurele oplossingen
De NVRD ziet het als haar verantwoordelijkheid om deze problematiek te adresseren, mede vanwege de cruciale rol die gemeenten spelen in de huishoudelijke textielstromen. We zijn in nauw overleg met onder meer de Vereniging Herwinning Textiel (VHT) en bekijken samen met ketenpartners in de sector de mogelijkheden om structurele oplossingen te vinden. Dat is niet eenvoudig.

De NVRD adviseert een actieve aanpak om de ‘textielcrisis’ het hoofd te bieden, zowel nationaal als Europees. Wij zien dit niet alleen als een economisch probleem, maar als een fundamentele botsing tussen de ambities voor een circulaire economie en de huidige lineaire economische realiteit. Zonder een aanpassing van nationale en Europese regelgeving zullen we blijven opereren in een systeem dat recycling benadeelt en vernietiging van textiel (economisch) bevordert.

De NVRD roept op tot directe actie
Op meerdere niveaus dient actie te worden ondernomen. Wij stellen dan ook de volgende maatregelen voor:

• Gemeenten ontvangen nu een vergoeding voor het textiel, maar dat gaat waarschijnlijk veranderen. Ook beperkte kosten zijn realistisch, omdat dit lagere kosten zijn dan die voor het verbranden van textiel als onderdeel van het restafval. Dit betekent dat je als gemeente voor 2025 dus waarschijnlijk niet langer opbrengsten hebt, of heel beperkte opbrengsten. Wees voorbereid en bedenk wat dit betekent voor concessies en aanbestedingen.
• Hoewel tijdelijke opslag van textiel vernietiging kan voorkomen, is dit slechts een tussenoplossing. De focus moet blijven liggen op duurzame langetermijnoplossingen. Inwoners moeten niet het gevoel krijgen dat gescheiden inleveren voor niets is.
• Gemeenten moeten op korte termijn anticiperen op een situatie waarin de afzetmogelijkheden voor ingezameld textiel beperkt zijn. De druk op de afvalstoffenheffing kan toenemen en het is essentieel dat gemeenten hierop anticiperen om onverwachte financiële lasten te voorkomen.
• Tegelijkertijd zien we een belangrijke rol voor de producenten die via producentenverantwoordelijkheid wettelijk gezien nu een belangrijke rol hebben om het deficit op te vangen en de weg naar circulariteit te bevorderen.
• De situatie vraagt om het heroverwegen dan wel tijdelijk mee-ademen van contracten met inzamel- en recyclebedrijven. Als keten moeten we hierin samen overeind blijven. We zien dat meerdere leden samen met hun gecontracteerde sorteerbedrijven oplossingen zoeken voor extra opslag dan wel de tarieven (overwegen) bij te stellen. Aan dat laatste kleven mogelijk wel juridische beperkingen.
• Het is van essentieel belang dat zowel op Europees als nationaal niveau de urgentie van deze problematiek wordt erkend. Gemeenten spelen hierbij een cruciale rol in het informeren van inwoners over de impact van hun kledingkeuzes en de noodzaak van kwaliteitskleding boven snel geproduceerde goedkope alternatieven van lage kwaliteit.
• De ‘textielcrisis’ is een Europees probleem dat een Europese langetermijnoplossing vereist. Er moeten snel maatregelen komen in de keten die het gebruik van gerecycled textiel in nieuwe producten stimuleert. Initiatief hiertoe kan worden genomen door de producenten zelf of kan worden opgelegd door de nationale overheid. Stijgende vraag zal de keten een impuls geven en positieve effecten hebben op de gemeentelijke inzameling.
• De overgang naar een circulaire economie moet worden versneld met de nadruk op innovatie en het stimuleren van markten voor tweedehands en gerecyclede textielproducten. Schaalvergroting is de sleutel tot een beter kostenmodel voor de recycling. Dat begint bij sorteren, maar eindigt daar dus niet.
• De NVRD pleit daarom voor betere regelgeving om recyclingbedrijven te ondersteunen en eventuele faillissementen te voorkomen. Hier heeft ons inziens ook de UPV Textiel een rol. Geef recyclebedrijven de kans om te groeien. Vraag naar grote hoeveelheden vanuit producenten kan nu nog niet worden beantwoord vanwege de geringe capaciteit. Hier moet op korte termijn een (inhaal)slag worden gemaakt, zodat vraag en aanbod kunnen groeien, wat ten goede komt aan de afzetmogelijkheden op korte termijn en de circulaire ambities op lange termijn.
• Illegale textielcontainers blijven een probleem. Het is verboden om textiel op deze manier in te zamelen. Dat is feitelijk diefstal. Deze bedrijven zamelen in, waarbij geen transparantie is in de verdere verwerkingsketen. De meest waardevolle stromen worden er veelal uitgehaald en de kans is groot dat de rest uiteindelijk op de kledingbergen in Chili of Afrika belanden.

Tot slot
Dit is geen eenvoudig vraagstuk waar we als branchevereniging een one-size-fits-all-aanpak kunnen adviseren. Ons voornaamste advies is om samen met directe gecontracteerde ketenpartners te onderzoeken waar de korte termijn problemen zitten, en hoe we die samen het hoofd kunnen bieden. Samenwerken, samenwerken, samenwerken – dat telt nu nog harder dan normaal.

De NVRD blijft samen met relevante stakeholders werken aan de lange termijn en dus meer structurele oplossingen. Onze inzet is gericht op het aanjagen van nieuwe wettelijke regels die nodig zijn om een duurzame textielmarkt te realiseren.